Επικίνδυνα Εμπορεύματα

Κλάσεις

Οι εννέα (9) κλάσεις (Classes) σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη είναι οι παρακάτω. Έξι (6) εξ’ αυτών συμπεριλαμβάνουν και κατηγορίες (Divisions).

Ο Αποστολέας είναι υπεύθυνος για την σωστή συσκευασία και σήμανση των εμπορευμάτων.

Στην εξωτερική συσκευασία πρέπει να αναγράφεται:

• ο αποστολέας και ο παραλήπτης
• η ονομασία της ουσίας και το UN number
• ο τύπος της συσκευασίας σύμφωνα με τις οδηγίες των Ηνωμένων Εθνών, και
• οι ετικέτες κινδύνου (hazard labels) αλλά και διαχείρισης(handling labels).

Υπόδειγμα ορθούς συσκευασία και σήμανσης εμφανίζεται στην Εικόνα 2: Υπόδειγμα ορθούς συσκευασίας και σήμανσης.

Οι ετικέτες κινδύνου (hazard labels) εμφανίζονται στην Εικόνα 3: Οι 9 κλάσεις και η σχετική σήμανση

Mερικά επικίνδυνα υλικά έχουν περισσότερους από έναν κινδύνους: έναν πρωταρχικό και άλλους δευτερεύοντες κινδύνους. Στη συσκευασία και στα έγγραφα πρέπει να αναφέρονται όλοι οι κίνδυνοι.

Κατά την αποδοχή των επικίνδυνων εμπορευμάτων από την αεροπορική εταιρεία διενεργείται ενδελεχής έλεγχος των συνοδευτικών εγγράφων και της συσκευασίας και σήμανσης του δέματος.

Για την αναγνώριση του κινδύνου στα έγγραφα της πτήσης έχει καθιερωθεί για κάθε κατηγορία και υποκατηγορία ένας τριγράμματος κωδικός, το IMP code. Πχ. η υποκατηγορία 2.3 τοξικά αέρια έχει τον κωδικό RPG.

Οι οργανισμοί που εμπλέκονται στη ρύθμιση της ασφαλούς  μεταφοράς των επικίνδυνων υλικών και στην έκδοση σχετικών κανονισμών και οδηγιών είναι:

• Ηνωμένα Έθνη - Υποεπιτροπή εμπειρογνωμόνων των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τις μεταφορές επικίνδυνων εμπορευμάτων Ι United Nations Sub-Committee of Experts on the Transport of Dangerous Goods
• Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας | International Atomic Energy Agency – IAEA

Επιπλέον για την αεροπορική μεταφορά

• Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας | International Civil Aviation Organization- ICAO

Διεθνής Ένωση Αερομεταφορών | International Air Transport Association – IATA

Τέλος, το 1996, η αναγνώριση της ανάγκης εναρμόνισης των κανονισμών για όλα τα μέσα μεταφοράς οδήγησε στην ανάπτυξη Πρότυπων Κανονισμών  των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη Μεταφορά Επικίνδυνων Εμπορευμάτων (UN Model Regulations on the Transport of Dangerous Goods). Σε αυτό το έργο βασίζονται και οι κανονισμοί που ισχύουν σε όλα τα  μέσα μεταφοράς.

Διεθνής Κανονισμός ADR

• Η Ευρωπαική Συμφωνία για την Διεθνή Οδική Μεταφορά Επικίνδυνων Εμπορευμάτων υπογράφτηκε στις 30.11.1957 στη Γενεύη υπό την αιγίδα της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη και τέθηκε σε ισχύ στις 29.01.1968 . Αφορά την ασφαλή διεθνή οδική μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων στον ευρωπαϊκό χώρο.

https://unece.org/transportdangerous-goods/adr-2021-files

• Road map for accession and implementation

https://unece.org/DAM/trans/danger/publi/adr/roadmap/ADR_Road_Map_en.pdf

• Στα παρακάτω link ακολουθούν δημοσιεύσεις για την εναρμόνηση της ελληνικής νομοθεσίας, στις διεθνείς αλλά και εθνικές μεταφορές οδικής μεταφοράς επικινδύνων εμπορευμάτων.

Υ.Α. Γ5/145078/2021 (ΦΕΚ 3202/Β` 21.7.2021) https://diavgeia.gov.gr/doc/ΨΞΣ0465ΧΘΞ-ΙΤ6?inline=true

Κοινοποίηση ΚΥΑ σχετικά με τις εσωτερικές μεταφορές επικινδύνων εμπορευμάτων – εναρμόνιση Οδηγίας 2020/1833/ΕΕ (ADR 2021 - RID 2021) https://elinyae.gr/sites/default/files/2021-07/205559_2021.pdf

Μεταφορά Επικινδύνων Εμπορευμάτων Υ.Α. 52167/4683/2012 (ΦΕΚ 37/Β` 20.1.2012) | ΕΛΙΝΥΑΕ (elinyae.gr)

• Υποχρεωτικός ορισμός Συμβούλου Ασφαλούς Μεταφοράς Επικινδύνων Εμπορευμάτων (ΣΑΜΕΕ) για όλες τις επιχειρήσεις των οποίων οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν την οδική μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων ή σχετικές εργασίες συσκευασίας / φόρτωσης  / εκφόρτωσης / πλήρωσης επικίνδυνων εμπορευμάτων για οδική μεταφορά. https://www.elinyae.gr/sites/default/files/2019-07/61641_2016.1455104157671.pdf

• Παραβάσεις της νομοθεσίας οδικών μεταφορών επικίνδυνων εμπορευμάτων, κατάταξη των παραβάσεων σε κατηγορίες και διοικητικές κυρώσειςhttps://www.elinyae.gr/ethniki-nomothesia/ya-oik-g65708419812018-fek-3135b-3172018

• Ρόλοι και αρμοδιότητες των φορέων – σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο – που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση και τη διαχείριση συνεπειών από συμβάντα/ατυχήματα κατά την οδική και σιδηροδρομική μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων

https://www.elinyae.gr/ethniki-nomothesia/egk-17732016-fek-732016

• Στην σελίδα https://www.en-standard.eu/ European Standarts ( Ευρωπαικά Πρότυπα ) υπάρχουν πληροφορίες και οδηγίες /κανόνες για ασφαλή φόρτωση και ασφάλιση των φορτίων στα μεταφορικά μέσα ( με χρέωση). Δείγματα οδηγιών

ΕΝ 12640 Securing of cargo on road vehicles-

N 12642:2006 Securing of cargo on road vehicles-Body structure of commercial vehicles

Χρήσιμη παράγραφος μέσα από τον κανονισμό ADR για τις ελάχιστες ποσότητες ( LQ Limited Quantities) https://unece.org/DAM/trans/danger/publi/unrec/English/part3.pdf

Διεθνής Κανονισμός IMO / IMDG

https://www.imo.org/en/OurWork/Safety/Pages/DangerousGoods-default.aspx

Π.Δ. 405/1996 (ΦΕΚ 272A_16-12-1996) - Κανονισμός φόρτωσης, εκφόρτωσης, διακίνησης και παραμονής επικίνδυνων ειδών σε λιμένες και μεταφορά αυτών δια θαλάσσης: http://ww2.elinyae.gr/el/item_details.jsp?item_id=2744&cat_id=859

Π.Δ. 177/2014 (ΦΕΚ Α 280/31-12-2014)- Τροποποίηση του Προεδρικού διατάγματος 405/1996 «Κανονισμός φόρτωσης, εκφόρτωσης, διακίνησης και παραμονής επικινδύνων ειδών σε λιμένες και μεταφορά αυτών δια θαλάσσης»: http://ww2.elinyae.gr/el/item_details.jsp?item_id=10607&cat_id=865

ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Ιστορική Αναδρομή – Νομικό Πλαίσιο

Το 1947 ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) συμπεριλαμβάνει στη Σύμβαση για τη Διεθνή Πολιτική Αεροπορία (The Chicago Convention) το Παράρτημα 18 – Η Ασφαλής Μεταφορά των Επικίνδυνων Υλικών Αεροπορικώς (Annex 18 - The Safe Transport of Dangerous Goods by Air) το οποίο συμπεριλαμβάνει γενικά πρότυπα και συνιστώμενες πρακτικές. Γίνεται αναφορά στη δέσμευση των κρατών-μελών να εφαρμόζουν τις σχετικές Τεχνικές Οδηγίες. [1]

Το 1956 συχρόνως με την έκδοση των συστάσεων για την μεταφορά επικινδύνων εμπορευμάτων από τα Ηνωμένα Εθνη (UN) ,εκδόθηκε από τη Διεθνή Ένωση Αερομεταφορών (IATA) ο πρώτος κανονισμός για την αεροπορική μεταφορά επικίνδυνων υλικών (Restricted Articles Regulation – RAR) ως απάντηση στις ανάγκες μεταφοράς χημικών προϊόντων εν μέσω της βιομηχανικής ανάπτυξης που ακολούθησε το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Οι βασικοί στόχοι ήταν η προστασία των επιβατών (εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν πολλά εμπορευματικά αεροσκάφη) και η χρήση παγκόσμιων κοινών προτύπων.[2]

Λόγω της ιδιαιτερότητας και επικινδυνότητας της μεταφοράς ραδιενεργών υλικών, η αρμόδια υποεπιτροπή των Ηνωμένων Έθνών αναθέτει στo Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (IAEA) τη δημιουργία των σχετικών κανονισμών (Regulations for the Safe Transport of Radioactive Material). Η πρώτη έκδοση δημοσιεύθηκε το 1961.[3]

Το 1984 ο Διεθνής Οργανσιμός Πολιτικής Αεροπορίας θέτει σε σε ισχύ τις Τεχνικές Οδηγίες για την Ασφαλή Μεταφορά των Επικίνδυνων Υλικών Αεροπορικώς (Technical Instructions for the Safe Transport of Dangerous Goods by Air – Technical Instructions), οι οποίες εξειδικεύουν τις γενικές αρχές του Παραρτήματος 18 της Σύμβασης για την Πολιτική Αεροπορία. Οι Τεχνικές Οδηγίες επικαιροποιούνται κάθε δύο χρόνια.

Mε την επίσημη έκδοση των Τεχνικών Οδηγιών, ο κανονισμός της Διεθνούς Ένωσης Αερομεταφορών μετονομάστηκε σε ‘Κανονισμοί Επικίνδυνων Υλικών’ (Dangerous Goods Regulations – DGR Manual) ονομασία που ισχύει έως σήμερα. Ο σχετικός οδηγός επικαιροποιείται σε ετήσια βάση.

Τέλος, το 1996, η αναγνώριση της ανάγκης εναρμόνισης των κανονισμών για όλα τα μέσα μεταφοράς οδήγησε στην ανάπτυξη Πρότυπων Κανονισμών  των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη Μεταφορά Επικίνδυνων Εμπορευμάτων (UN Model Regulations on the Transport of Dangerous Goods). Σε αυτό το έργο βασίζονται και οι κανονισμοί που ισχύουν στα διάφορα μέσα μεταφοράς συμπεριλαμβανομένης και της αεροπορικής μεταφοράς. [4]

ΟΡΙΣΜΟΙ

Ορισμός – Αναγνώριση υλικού

Επικίνδυνα για την αερομεταφορά εμπορεύματα ορίζονται τα αντικείμενα ή ουσίες που πληρούν τα κριτήρια ενός ή περισσοτέρων από τις εννιά κλάσεις επικιίνδυνων υλικών των Ηνωμένων Εθνών ή/και συμπεριλαμβάνονται στη σχετική λίστα του οδηγού της ΙΑΤΑ (Dangerous Goods Regulations – DGR Manual). Το εγχειρίδιο αυτό βασίζεται και ενημερώνεται σύμφωνα με τις οδηγίες, κανονισμούς και συστάσεις που εκδίδουν οι αρμόδιοι οργανισμοί και συμπεριλαμβάνει περίπου 3,000 επικίνδυνα αντικείμενα ή ουσίες τα οποία μεταφέρονται συχνά αεροπορικώς.

Περιορισμοί στην μεταφορά

Παρά την εναρμόνιση των κανονισμών μεταξύ των διαφορετικών μέσων μεταφοράς, οι διατάξεις που αφορούν στην αεροπορική μεταφορά είναι πιο συντηρητικές λόγω της φύσης του μέσου μεταφοράς. Σε σχέση με τα υπόλοιπα μέσα μεταφοράς τα επικίνδυνα υλικά ή ουσίες που επιτρέπεται να μεταφερθούν αεροπορικώς είναι περιορισμένα. Π.χ., υπάρχουν επικίνδυνα υλικά τα οποία:

• απαγορεύεται να μεταφερθούν αεροπορικώς λόγω επικινδυνότητας (π.χ. κάποια είδη ραδιενεργών, εκρηκτικές ύλες),
• επιτρέπεται να μεταφερθούν μόνο κατόπιν έγκρισης της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (κάποιες εκρηκτικές ύλες)
• επιτρέπεται να μεταφερθούν μόνο με εμπορευματικά αεροσκάφη (cargo aircraft) π.χ. κάποια είδη ραδιενεργών, μπαταρίες λιθίου χωρίς συσκευή, μπαταρίες μετάλλου χωρίς συσκευή, εύφλεκτες ουσίες κλπ), και
• επιτρέπεται να φορτωθούν τόσο σε εμπορευματικά αεροσκάφη όσο και επιβατικά αεροσκάφη (passenger aircraft).

Επίσης τόσο τα κράτη όσο και οι αεροπορικές εταιρείες διατηρούν το δικαίωμα να επιβάλλουν επιπλέον περιορισμούς στη μεταφορά. Αυτοί οι περιορισμοί αναφέρονται στον σχετικό οδηγό της ΙΑΤΑ (ενότητα States and Operators Variations).

Όσον αφορά το ταχυδρομείο απαγορεύεται η μεταφορά επικίνδυνων υλικών. Εξαίρεση αποτελούν συγκεκριμένες κατηγορίες σε πολύ μικρή ποσότητα και κατόπιν έγκρισης.[5]

Οι τρεις κλάσεις επικίνδυνων υλικών που μεταφέρονται συχνά αεροπορικώς είναι: Εύφλεκτα Υγρά (Κλάση 3), ξηρός πάγος (κλάση 9) και μπαταρίες λιθίου (κλάση 9). 

Λόγω της ιδιαίτερης διαχείρισης που απαιτούν, η ΙΑΤΑ έχει εκδόσει δύο επιπλέον εγχειρίδια που αφορούν την Κλάση 6.2 – Μολυσματικές ουσίες (Infectious Substances Shipping Guidelines - ISSG) και την Κλάση 9 – Μπαταρίες Λιθίου (Lithium Battery Shipping Regulations - LBSR).

Περισσότερες πληροφορίες για τη μεταφορά μπαταριών λιθίου μπορείτε να βρείτε εδώ.

Μία από τις σημαντικότερες ετικέτες διαχείρισης είναι αυτή που δηλώνει μεταφορά μόνο με εμπορευματικό αερσοκάφος (Cargo aircraft only), βλ. Εικόνα: Cargo Aircraft Only.

[1] ANNEX 18 to the Convention on International Civil Aviation

[2] International Airport Review, ‘Regulating dangerous goods’, 11/09/2006

[2] International Regulatory Control of the Transport of Radioactive Materials, IAEA Bulletin -vol 21, No 6

[2] United Nations Recommendations on the Transport of Dangerous Goods, Model Regulations, 22^nd ed.

[5] Universal Postal Union / Dangerous Goods / FAQ

ΕΓΓΡΑΦΑ

Για την ασφαλή αερομεταφορά των επικίνδυνων υλικών πρέπει να συμπληρωθεί η Δήλωση Αποστολέα (Shipper’s Declaration for Dangerous Goods) μαζί με την αεροπορική φορτωτική.

Στη Δήλωση Αποστολέα απεικονίζονται όλες οι πληροφορίες της επικίνδυνης ουσίας (κλάση, επικινδυνότητα, ποσότητα, είδος συσκευασίας, κλπ), λεπτομερή στοιχεία φορτωτή & παραλήπτη για άμεση επικοινωνία μαζί τους σε περίπτωση ανάγκης, αεροδρόμιο προορισμού καθώς επίσης και στοιχεία του φυσικού προσώπου που συμπλήρωσε το έγγραφο ο οποίος έχει και την ευθύνη για την ορθότητα.

Επίσης, είναι υποχρεωτικό να δίνονται στον πιλότο του αεροσκάφους πληροφορίες σχετικά με τη φόρτωση επικίνδυνων υλικών στην πτήση. Γι αυτό υπάρχει και το ειδικό έντυπο ενημέρωσης (Notification to Captain) σε γραπτή ή ηλεκτρονική μορφή, το οποίο και πρέπει να υπογράψει ο πιλότος.

Επεξηγήσεις υποδείγματος:

1. Air Waybill No: αριθμός κύριας φορτωτικής της αεροπορικής εταιρείας.
2. Page ... of ...: αύξων αριθμός της τρέχουσας σελίδας  από το σύνολο των σελίδων.
3. Shipper: εξαγωγέας - ίδιος με τoν φορτωτή της κύριας φορτωτικής.
4. Consignee: εισαγωγέας - ίδιος με τoν παραλήπτη της κύριας φορτωτικής.
5. Airport of departure : το ίδιο αεροδρόμιο με το αεροδρόμιο εκκίνησης της κύριας φορτωτικής.
6. Airport of destination: το ίδιο αεροδρόμιο με το αεροδρόμιο προορισμού της κύριας φορτωτικής.
7. Απαραίτητη η διευκρίνιση περιορισμού φόρτωσης ή μη σε εμπορευματικό αεροσκάφος (CAO) – σβήσιμο ενός από τα δύο πεδία: PASSENGER and CARGO AIRCRAFT ONLY  ή CARGO AIRCRAFT ONLY.
8. Απαραίτητη η διευκρίνιση Ραδιενεργού εμπορεύματος ή μη - σβήσιμο ενός από τα δύο πεδία: RADIOACTIVE  ή NOΝ-RADIOACTIVE.
9. UN NO: συμπληρώνουμε και τους έξι χαρακτήρες: UN σύν τα τέσσερα ψηφία.
10. Proper Shipping Name: συμπληρώνουμε την ακριβή ονομασία του αντικειμένμου ή της ουσίας.
11. Class or Division: αναγράφουμε κλάση και κατηγορία, εάν υπάρχει.
12. Packing Group: αναγράφουμε την κλίμακα επικινδυνότητας Ι ή ΙΙ ή ΙΙΙ  (όπου IΙΙ η λιγότερη επικίνδυνη).
13. Quantity and Type of Packing: ποσότητα σε βάρος ή λίτρα της ουσίας και είδος συσκευασίας.
14. Packing instruction: (τριψήφιος) κωδικός αριθμός συσκευασίας που υπάρχει σε εξειδικευμένη ενότητα του οδηγού της IATA «Dangerous Goods Regulations».

ΕΥΘΥΝΗ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΩΝ

Όλοι οι εμπλεκόμενοι στην αεροπορική εφοδιαστική αλυσίδα (αποστολείς, προσωπικό αεροπορικών εταιρειών, φορέων διαχείρισης, πρακτορείων διεθνών διαμεταφορών, εξυπηρέτησης επιβατών, εταιρειών παροχής υπηρεσιών ασφάλειας καθώς και το πλήρωμα καμπίνας αεροσκάφους) οφείλουν να παρακολουθήσουν την εξειδικευμένη, αναλόγως της θέσης εργασίας τους, εκπαίδευση και να λάβουν την απαραίτητη πιστοποίηση. Η εκπαίδευση και πιστοποίηση πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε δύο χρόνια.

• Οι αεροπορικές εταιρείες πρέπει να δηλώσουν στην εποπτεύουσα αρχή (Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας) εάν θα μεταφέρουν επικίνδυνα υλικά ή όχι και να παρουσιάσουν απόδειξη της σχετικής εκπαίδευσης του προσωπικού τους.
• Ο αποστολέας έχει την νομική ευθύνη για την μεταφορά του επικίνδυνου υλικού και ευθύνεται για την τήρηση των κανονισμών αναφορικά με τη σωστή ταξινόμηση, τη συσκευασία και σήμανση καθώς και τη συμπλήρωση των απαραίτητων συνοδευτικών εγγράφων (Δήλωση Αποστολέα και  αεροπορική φορτωτική).

Οι αεροπορικές εταρείες ή οι φορείς διαχείρισης οφείλουν να έχουν εκπαιδευμένο και πιστοποιημένο προσωπικό το οποίο να τηρεί όλους τους κανονισμούς και να χρησιμοποιεί συγκεκριμένη λίστα ελέγχου (Dangerous Goods Checklist) κατά την αποδοχή των επικίνδυνων υλικών προκειμένου να επιβεβαιώνουν τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς ώστε τα δέματα να μπορούν να αποθηκευτούν ή να προωθηθούν στο αεροσκάφος με ασφάλεια.